Bitkilerin genel işleyişine bakacak olursak, bitkinin optimum işleyişi hakkında bize fikir verecek ipuçlarından birisi “Stoma” dediğimiz yapılardır. Stomalar, epidermis dokusunda bitkilerin gaz alış verişinde önemli olan, yapraktan su buharının (terleme) geçişini hızlandıran ve epidermis hücrelerinden farklı olarak klorofili, böbrek (fasulye) şeklindeki iki hücrenin aralarında açıklık bırakarak oluşturdukları açılır kapanır gözeneklere denir.
Bknz Resim 5.
Bitki için gerekli olan C, H, O alışverişi buradan olur. Ya da şöyle söyleyelim; Bitkiler stomaları sayesinde nefes alır. Aşırı soğuk, sıcak, su, kurak gibi stres şartlarına mazur kaldığında bitki, dengelerini koruyabilmek için stomalarını kapatır. Bitki kendisini beklemeye almış olur yani üretim yapamaz.
Stoma kapanması = Bitki fonksiyonlarının durması
Dolayısıyla yaptığımız uygulamalarla stoma açıklığının ne kadar optimumda olmasını sağlayabilirsek bitki çalışmasını o kadar artırmış oluruz.
Resim 5
Diğer taraftan bu konuyla bağlantılı dolaşım sistemine bakacak olursak (Vasküler sistem) Ksilem ve floemden oluşan bitki dokularında, ksilem olarak adlandırılan su ve suda erimiş maddelerin, floem olarak adlandırılan fotosentez ürünlerinin taşınmasını sağlayan kanalcıklar vardır. Bknz Resim 6
Stomaların düzenli çalışmalarında çevresel etmenlerin rolü büyük olmakla beraber. Yeterli potasyum uygulamalarının olumlu etkisi vardır. Bu nedenle yeterli potasyum alan bitkiler sıcak soğuk, hastalık gibi stres şartlarına daha dayanıklı olurlar.
Resim 6
Stomalar açık olduğu zaman bitkiler topraktan su alabilir. Bitkiler besin elementlerini su ile alırlar. Diğer taraftan fotosentez demek basitçe bitkinin güneş ışığını kullanarak havanın karbondioksitini indirgemesi ve organik besinlerini sentezlemesidir. Stomalar kapalı olunca bu işlem de durmuş olur.
Aşağıdaki fotoğrafta bir su deposu yapımında çalışan işçileri görüyorsunuz. Bu yapım aşamasında bazı yapı materyalleri kullanılıyor. Tuğla, çimento, kum, demir vb. Bunlar gerekli miktarlarda birbirleriyle karıştırılıp istenilen depoyu meydana getiriyorlar.
Bitki Büyüme ve Gelişimini bir inşaat gibi düşünebiliriz.
Bitkiler de benzer şekilde çalışarak, Potasyum, Azot, Fosfor, Demir, Çinko vb. gerekli yapı materyallerini bir araya getirip gerekli organlarını ve meyvelerini oluşturuyorlar.
Dengeli gübreleme dediğimiz bu besinleri gerekli oranlarda bitkilere vermemiz. Su deposu örneğiyle birleştirecek olursak, çok kum, az tuğla ya da çok tuğla az çimento gibi materyalleri, olması gerektiğinden farklı kullanırsak su deposu yaparız ama istediğimiz sağlamlıkta ya da işlevde yapamayız. Hepsini dengeli kullanmamız gerekir.
Örnek; İç kararması Resim 9
İç kısımdan dış kısma doğru gelişir. Et kısmı tamamen kararmaya başlar. Kalsiyum noksanlığı ve/veya azot fazlalığı birincil nedenler olabilir.
Doğru gübrelemeye karar vermemiz için tahlil yaptırmamız gereklidir.
Bor noksanlığı;
Resim 11 – 12
Elmada bor noksanlığı genellikle şekil bozuklukları olarak görülür. Diğer görsel belirtiler dış çatlamalar, renk bozuklukları, meyve eti çürüklükleridir. Bunun haricinde çukurluk ve pütürlerin böcek zararı olmadığından emin olun (örnek: zararlı Campylomma liebknechti)
Elmada iç çürüklüğü. Bor noksanlığı meyve içerisinde süngerimsi kahverengi yumuşak dokular meydana getirebilir. Bu durumda genellikle dışarıdan bir belirti görülmez.
Mangan noksanlığı;
Resim 13 – 14
Damar aralarında sararma.
Mangan fazlalığı;
Resim 15 – 16
Elmada kabuk nekrozları. Asidik topraklarda aşırı mangan alımından kaynaklanır.
Mangan fazlalığı elmada ilk olarak kabukta iki yıllık dallarda kızarıklıklar ve kabarcık yapıları olarak belirir. Daha sonra keçeleşmiş kabuk dokularının içinde kaybolur.
Çinko noksanlığı;
İleri çinko noksanlıklarında dalların sonlarına doğru çok yaprak oluşumu (kamçılaşma) görülür. Daha sonra dallar çıplaklaşır ve ölür.
Kalsiyum; Ca
Elmada özellikle önemlidir. Kalite, depolama ömrü ve albeniyi doğrudan etkiler eğer doğru gübrelerle ve doğru şekilde kalsiyum gübrelemesi yaparsak pazarlanabilir ürün artışını sağlamış oluruz.
Özellikle meyve gelişimi döneminde en az 4 sefer yapraktan kalsiyum uygulamamız ve yaprak uygulamasında meyveleri de ıslatmamız gerekir. Topraktan alınan kalsiyumun az bir miktarı meyvelere, çoğunluğu yapraklara gider.
Bknz. Resim 18
Elmada Bonza çeşidinde acı benek.
Resim 21
Kalsiyumdan kaynaklanan bozukluklar genellikle yetersiz kalsiyum uygulamaları, yetersiz kalsiyum dağılımı, uygun olmayan ürünlerin kullanımı, aşırı azot kullanımı gibi nedenlerden kaynaklanır.
Resim 19
Kabuğun altında mantarlaşmış, kararmış çürüklükler. “Acı benek” depo kayıplarını arttıran, iç pazarda ve dış pazarda ürünlerin rekabet şansını azaltan dikkat edilmesi gereken bir husustur. Birincil sebebi yetersiz kalsiyum uygulanmasıdır.
Bu kısa yazımızda bahsettiğimiz, öncelikle doğru gübreleme için toprak, su, yaprak bazı durumlarda meyve analizi yaptırmamız ve programımızı buna göre belirlememiz gerektiğidir.
Kaliteli meyve yetiştiriciliği için gübreleme önemli ama tek etmen değildir. Kalite için Potasyum, Kalsiyum, Bor gübrelemesine noksanlık varsa diğerlerine Çinko, Demir vb. dikkat etmemiz gerekir. Bunun yanında kalite için gübreleme dahil çeşit seçimi, sulama, budama, ilaçlama gibi konularda uzmana danışmamız gerekir.
Bol ve Kaliteli Hasatlar
Yazan:
Dr. Steven Andrew Oosthuyse
SQM EMEA Pazar Geliştirme Müdürü – SQM Güney Afrika
Çeviren:
Doktor Tarsa Tarım San. Ve Tic. A.Ş.
